Supply chain management (SCM) – ook wel ketenmanagement genoemd – is het gecoördineerd beheren van alle stappen in een toeleveringsketen, vanaf de inkoop van grondstoffen tot de levering van het eindproduct aan de klant. Met andere woorden: SCM omvat alle activiteiten die nodig zijn om een product of dienst in de handen van de eindgebruiker te krijgen, inclusief de planning, inkoop, productie, opslag, transport en distributie. Het draait daarbij zowel om waarde creëren voor de klant als om verspilling te reduceren voor de organisatie.

In dit artikel duiken we dieper in op de definitie en het belang van supply chain management, de kernonderdelen, de nieuwste trends en uitdagingen en het verschil met logistiek. Ook beantwoorden we veelgestelde vragen, zoals wat een supply chain manager doet en waarom SCM belangrijk is in de logistieke sector.

Definitie van supply chain management

Supply chain management is een integrale managementbenadering die gericht is op het zo efficiënt en effectief mogelijk laten verlopen van alle stromen binnen een keten. Van de oorspronkelijke leverancier van grondstoffen tot aan de uiteindelijke consument.

Supply chain management is grensoverschrijdend: het betreft niet alleen de interne processen binnen één bedrijf, maar ook de afstemming tussen meerdere bedrijven in de keten (leveranciers, producenten, distributeurs, retailers, etc.). Zo’n keten wordt daarom ook wel een netwerk van entiteiten genoemd, waarin samenwerking centraal staat om de goederen- en informatiestromen voorwaarts en terugwaarts te faciliteren. Het omvat zowel de voorwaartse stroom (van grondstof tot klant) als de retourstroom (bijvoorbeeld retouren, recycling en terugkoppeling van informatie).

Samengevat: SCM coördineert en optimaliseert de hele toeleveringsketen met het doel om klantwaarde te maximaliseren en efficiëntieverbeteringen in het gehele netwerk te realiseren. In het Nederlands wordt supply chain management daarom ook wel ketenmanagement of integraal ketenbeheer genoemd.

Het belang van supply chain management

Supply chain management is cruciaal voor moderne bedrijven vanwege de directe impact op kostenniveau, kwaliteit en klanttevredenheid. Een goed beheerde supply chain leidt tot lagere operationele kosten (bijvoorbeeld door minder voorraad en efficiëntere productie), hogere kwaliteit van producten en diensten en een betere betrouwbaarheid in leveringen. Uiteindelijk draait SCM puur en alleen om het creëren van maximale waarde voor de klant tegen acceptabele kosten voor de organisatie. Door verspilling in processen te elimineren en knelpunten weg te nemen, kunnen bedrijven concurrerender worden en sneller inspelen op de wensen van de markt.

Vrijwel alles om ons heen komt tot stand via supply chains. Van de stoel waarop je zit tot de smartphone in je hand. Geen enkel product zou beschikbaar zijn zonder dat er een keten van toeleveranciers, fabrikanten, logistieke dienstverleners en verkooppartijen aan te pas komt. Wereldwijd zijn honderden miljoenen banen verbonden aan supply chain-activiteiten, en supply chains vormen de ruggengraat van de wereldeconomie. Dit illustreert hoe fundamenteel SCM is: het zorgt ervoor dat producten op het juiste moment, in de juiste hoeveelheid en tegen de juiste kosten beschikbaar zijn voor de consument.

Bovendien draagt effectief supply chain management bij aan klanttevredenheid en loyaliteit. Door bijvoorbeeld levertijden te verkorten en nauwkeuriger te leveren wat de klant vraagt, vergroot je het vertrouwen van klanten in je bedrijf. SCM draait niet alleen om kostenreductie, maar ook om het verhogen van de servicegraad en het creëren van onderscheidend vermogen. Bedrijven met een wendbare, goed afgestemde keten kunnen zich beter aanpassen aan veranderingen in de vraag en halen daardoor een competitief voordeel. Sterker nog, in de huidige markt met snel veranderende klantverwachtingen is een sterke supply chain vaak een voorwaarde om te kunnen overleven en groeien.

Belangrijkste onderdelen en processen binnen SCM

Supply chain management omvat een breed scala aan deelprocessen en activiteiten die gezamenlijk de keten vormen van grondstof tot eindklant. De volgende kernonderdelen zijn te onderscheiden in een typische supply chain:

• Planning en forecasting: Het beginnen van elke keten is een goede planning. Dit houdt in het prognosticeren van de vraag van klanten en het coördineren van alle schakels in de keten om aan die vraag te voldoen. Planning omvat onder andere vraagvoorspelling, voorraadplanning en productieplanning (zoals Sales & Operations Planning, ofwel S&OP). Een nauwkeurige planning zorgt voor de juiste producten op het juiste moment, zonder overbodige voorraden of tekorten.
• Inkoop en sourcing: Dit betreft het verwerven van grondstoffen, onderdelen en diensten die nodig zijn voor de productie. Inkoop (procurement) omvat leveranciersselectie, het plaatsen van bestellingen en het bouwen van goede relaties met leveranciers. Een uitdaging hierbij is het bepalen van de juiste hoeveelheden: zowel tekorten als overschotten kunnen schadelijk zijn. Moderne SCM-oplossingen helpen middels data-analyse en machine learning om nauwkeuriger in te kopen en voorraden optimaal te houden.
• Productie en operations: Het produceren of assembleren van producten (of het uitvoeren van diensten) vormt het hart van de supply chain. Dit omvat productieplanning, capaciteitsbeheer, kwaliteitscontrole en alles wat nodig is om van ingekochte materialen een afgewerkt product te maken. Ook materiaalbeheer en productiebeheer (vaak ondersteund door Manufacturing Execution Systems) vallen hieronder. Doel is om zo efficiënt mogelijk te produceren, met minimale verspilling, terwijl de kwaliteit gewaarborgd blijft.
• Logistiek en distributie: Logistiek is het onderdeel dat zich bezighoudt met het transporteren en opslaan van goederen door de keten heen. Dit begint bij inkomende logistiek (grondstoffen naar de fabriek), interne logistiek (bewegingen binnen de fabriek of opslag) en uitgaande logistiek (het distribueren van eindproducten naar distributiecentra, winkels of direct naar klanten). Onder logistiek vallen zaken als transportmanagement, wagenparkbeheer, magazijnbeheer en voorraadbeheer. Het doel is om producten tijdig en kostenefficiënt op de juiste plaats te krijgen. Een voorbeeld is het optimaliseren van routes voor transport of het strategisch lokaliseren van magazijnen dicht bij de klant.
• Orderafwikkeling en klantenservice: Zodra een klant een order plaatst, moet deze order verwerkt en uitgevoerd worden (order fulfillment). Dit omvat orderverwerking, het picken en verpakken in het magazijn, verzending, track-and-trace informatie verstrekken en zorgen dat de klant zijn bestelling compleet en op tijd ontvangt. Voor marketingacties of seizoensbundels kan co-packing zoals (her)verpakken, bundelen en relabelen—rechtstreeks in het fulfilmentproces worden ingericht, zodat doorlooptijden kort blijven en fouten dalen. De klantenservice is verantwoordelijk voor het afhandelen van vragen, klachten of wijzigingen rond orders. Een efficiënte orderafwikkeling verhoogt de klanttevredenheid aanzienlijk.
• Retouren en duurzaam ketenbeheer: Een goede supply chain houdt ook rekening met de retourstromen (reverse logistics). Producten die terugkomen (bijvoorbeeld retouren van klanten of defecte goederen) moeten verwerkt worden. Dit kan inhouden: retourlogistiek, refurbishen of recyclen van producten en afvoer van afval op een verantwoorde manier. Tegenwoordig wordt duurzaamheid steeds belangrijker in SCM. Bedrijven staan onder druk om hun ecologische voetafdruk te verkleinen en circulaire principes toe te passen in de keten. Denk aan hergebruik van materialen en samenwerken met duurzame logistieke partners.

Al deze onderdelen samen vormen een integraal proces. In de praktijk worden ze vaak weergegeven als schakels of stappen, maar ze overlappen en beïnvloeden elkaar sterk. Succesvol supply chain management vereist dat deze activiteiten goed op elkaar zijn afgestemd, vaak ondersteund door technologie en data. Moderne SCM-systemen integreren bijvoorbeeld planning, voorraadbeheer en transport in één platform, zodat alle partijen in de keten real-time inzicht hebben en kunnen bijsturen waar nodig.

Supply chain management vs. logistiek

Supply chain management en logistiek worden in de volksmond nog wel eens door elkaar gehaald, maar ze zijn niet hetzelfde. Logistiek is in feite slechts één onderdeel van de gehele supply chain. Logistiek richt zich primair op het transporteren en opslaan van goederen, oftewel: de fysieke goederenstroom van punt A naar punt B (bijvoorbeeld van leverancier, via het eigen magazijn, naar de klant). Hierbij horen activiteiten als voorraadbeheer, magazijnbeheer, orderverzending en transportplanning.

Supply chain management daarentegen heeft een breder, strategisch bereik. SCM coördineert alle schakels en activiteiten in de keten, waar logistiek er daar één van is. Naast logistiek vallen ook inkoop, productie, productontwikkeling, planning, informatie-uitwisseling, financiering en samenwerking met ketenpartners onder supply chain management.

Een belangrijk verschil is dat SCM zich richt op end-to-end optimalisatie: van de eerste leverancier van grondstoffen tot aan de eindconsument, inclusief terugkoppelingen en retouren. Logistiek is dus essentieel binnen de keten, maar SCM kijkt naar het geheel, zowel intern (tussen afdelingen zoals inkoop, productie, sales binnen één organisatie) als extern (tussen verschillende organisaties in de keten).

Praktisch gezien kun je het zo zien: als logistiek zorgt dat het juiste product op tijd van A naar B komt, zorgt supply chain management ervoor dat A, B, C, D, … (alle betrokken partijen) gezamenlijk zo slim mogelijk samenwerken om uiteindelijk de klant te bedienen. SCM omvat dus ook zaken als relaties met leveranciers, informatie-uitwisseling door de keten, gezamenlijke planning en continue verbetering over organisatiegrenzen heen. Een bekende metafoor is dat SCM fungeert als de “regisseur” van de keten, terwijl logistiek één van de uitvoerende aspecten is binnen het geheel.

Uitdagingen en trends in supply chain management

• Globalisering en kwetsbaarheid van ketens: Veel supply chains zijn mondiaal geworden, met leveranciers en productie verspreid over de hele wereld. Dit heeft efficiëntievoordelen gebracht, maar ook kwetsbaarheden blootgelegd. In 2020 werden bedrijven ruw wakker geschud door hoe breekbaar mondiale toeleveringsketens kunnen zijn (denk aan pandemie-gerelateerde tekorten). Vertragingen bij één leverancier kunnen de hele keten stilleggen. Bedrijven hebben daardoor een urgentie gevoeld om hun supply chain veerkrachtiger te maken, bijvoorbeeld door meerdere leveranciers te sourcen, voorraadstrategieën aan te passen of productie dichter bij huis (nearshoring) te brengen.
• Digitalisering en realtime inzicht: Moderne technologie transformeert SCM in rap tempo. Datagedreven werken is de norm: bedrijven investeren in systemen die real-time inzicht geven in voorraden, transportbewegingen en vraagontwikkelingen. AI en machine learning worden ingezet om vraagvoorspellingen te verbeteren, voorraden te optimaliseren en verstoringen proactief te signaleren. Sensoren en Internet of Things (IoT) apparaten volgen zendingen en voorraadniveaus nauwgezet. De opkomst van Industry 4.0 betekent dat productie en logistiek steeds slimmer en meer geautomatiseerd worden. Een voorbeeld is predictive maintenance: met sensordata storingen in machines voorspellen voordat ze gebeuren, zodat de productie ononderbroken kan doorgaan. Deze digitalisering maakt ketens wendbaarder en efficiënter.
• Duurzaamheid en maatschappelijk verantwoord ketenbeheer: Duurzaamheid is een steeds grotere factor binnen supply chain management. Bedrijven worden beoordeeld op de milieu- en sociale impact van hun keten. Er is toenemende vraag naar transparantie over de herkomst van grondstoffen, arbeidsomstandigheden bij toeleveranciers en de CO₂-footprint van transport. Dit dwingt bedrijven hun ketens te herzien: van het kiezen voor duurzame materialen en verpakkingen tot samenwerken met logistieke partners die schonere vervoersopties bieden. Duurzaam SCM kan betekenen: afval verminderen, retourlogistiek inzetten voor recycling en supply chain beslissingen nemen die niet alleen kostenvoordeel opleveren maar ook milieuvoordeel.
• Veranderende klantverwachtingen: De moderne consument is veeleisend: men verwacht snelle levertijden, flexibele bezorgopties (zoals same-day delivery of avondlevering) en perfecte service. Ook willen klanten steeds vaker weten waar hun product vandaan komt en hoe het gemaakt is. Om daaraan te voldoen, moeten supply chains wendbaar en transparant zijn. Denk aan de opkomst van omnichannel retail, waarbij voorraadbeheer in fysieke winkels en online winkels naadloos op elkaar moet aansluiten. Deze complexiteit voegt een extra laag uitdaging toe voor SCM: bedrijven moeten hun processen herontwerpen om de klant centraal te stellen en persoonlijke, snelle service te kunnen bieden.
• Samenwerking en ketenintegratie: Een belangrijke trend is dat bedrijven meer dan ooit samenwerken in ketens. In plaats van elk bedrijf dat alleen zijn stukje optimaliseert, zie je steeds vaker ketenbrede initiatieven: gedeelde voorraadinformatie tussen leveranciers en afnemers, gezamenlijke planningen en zelfs geïntegreerde IT-systemen tussen ketenpartners. Vertrouwen en informatie-uitwisseling vormen de basis van zo’n geïntegreerde keten. Dit is nodig om echt agile (wendbare) supply chains te bouwen die snel kunnen schakelen bij veranderingen.

De rol van de supply chain manager

Een goede supply chain manager is de spin in het web die al deze processen en partijen op elkaar afstemt. Deze specialist is verantwoordelijk voor het creëren van een zo effectief en efficiënt mogelijke keten van leverancier tot klant. Concreet houdt een supply chain manager zich bezig met het plannen, coördineren en monitoren van de stroom van goederen en informatie binnen een bedrijf, van de inkoop tot aan de uiteindelijke levering aan de consument.

• Analyseren en verbeteren van processen: Continu de prestaties van de keten meten (leverbetrouwbaarheid, doorlooptijden, voorraadniveaus, kosten) en kansen zoeken om deze te verbeteren. Bijvoorbeeld het implementeren van een nieuwe planningstool of het herinrichten van het magazijn voor efficiëntere orderpicking. Lees hier meer over logistieke processen optimaliseren.
• Samenwerken met interne afdelingen en externe partners: De supply chain manager staat in contact met vrijwel alle disciplines. Van inkoop, productie en logistiek intern tot leveranciers, logistieke dienstverleners en klanten extern. Hij of zij zorgt ervoor dat iedereen naar hetzelfde doel toewerkt en dat knelpunten of miscommunicaties tussen schakels tijdig worden opgelost.
• Voorraad- en vraagbeheer: Beslissen over wanneer en hoeveel er geproduceerd of ingekocht moet worden, rekening houdend met fluctuerende vraag. Dit omvat het opstellen van (kosten)efficiënte productieplanningen en het bewaken dat voorraden zo laag mogelijk blijven zonder de servicegraad in gevaar te brengen.
• Risicomanagement in de keten: Identificeren van risico’s (zoals afhankelijkheid van één leverancier, transportproblemen, politieke factoren) en proactief maatregelen nemen. Bijvoorbeeld het hebben van een back-up leverancier of extra voorraad van kritieke onderdelen aanhouden.
• Implementatie van technologie en innovatie: Nieuwe systemen en werkwijzen introduceren die de keten verbeteren, zoals een ERP- of WMS-systeem, track-and-trace toepassingen, of het toepassen van data-analyse en AI voor betere besluitvorming.

De supply chain manager moet dus zowel strategisch inzicht hebben (hoe bouwen we een toekomstbestendige keten?) als operationeel kunnen handelen (dagelijkse problemen oplossen en processen aansturen). In de logistieke sector – waar ketens steeds complexer worden – is de rol van supply chain manager onmisbaar om alle neuzen dezelfde kant op te krijgen en uiteindelijk de klant optimaal te bedienen.

Heeft u tijdelijk behoefte aan extra slagkracht of specifieke expertise? Logistic Elephant biedt ervaren interim supply chain managers die direct inzetbaar zijn.